Udhëtim i UNESCO-s nëpër antikitetin dhe traditën e Shqipërisë
Tre vendet po aq madhështore dhe magjepsëse të Butrintit, Gjirokastrës dhe Beratit kanë hyrë në listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, pikërisht për kontributin e tyre të padiskutueshëm në vazhdimësinë e kulturës botërore. Bukuria natyrore që i rrethon vetëm shton tërheqjen e tyre tashmë të rëndësishme!
Kompleksi i Butrintit është ndoshta vendi më spektakolar që fshihet Shqipëria në pjesën më jugore të saj. Spektakolare sepse askund tjetër nuk ka një harmoni kaq të përsosur mes natyrës dhe arkeologjisë antike! Butrinti ruan bukur gjurmët e disa qytetërimeve të lashta të cilat kanë qenë nën ndikimin e kulturave greke, romake, bizantine, veneciane dhe osmane. Fortifikimet dhe strukturat e ruajtura mirë, të rrethuara nga ujërat e pastra të liqenit të Butrintit, bartin besnikërisht historinë e qytetërimit modern të Evropës në kohët moderne. Butrinti, si disa nga vendet antike më të njohura dhe madhështore në Evropë, është një bartës i denjë i historisë kaq të thellë.
Qyteti antik ngrihet mbi një majë të ulët kodre, i rrethuar nga ujërat e liqenit dhe kanali i Vivarit. Një nga kryeveprat dhe ndërtimet që duhet parë në vend është Teatri Grek, i cili dikur mund të strehonte 2500 njerëz, i ndërtuar që në shekujt III-IV para Krishtit dhe i ruajtur në mënyrë të përsosur. Nuk duhen humbur muret e bukura të bazilikës së shekullit të 6-të dhe mozaiku i saj i ndërlikuar dhe i madh në dysheme, fortifikimet lart në kodër që datojnë në shekuj të ndryshëm dhe Porta e Luanit (shek. V pas Krishtit) e cila shfaq relievin e një luani që gërryen. në fytin e një demi, një imazh që simbolizon mbrojtjen e ashpër të qytetit. Qyteti antik i Butrintit u shpall për herë të parë monument kulture menjëherë pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore në vitin 1948. Ishte gjysmë shekulli më vonë, në vitin 1992, që Butrinti u rendit në listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s.
Parku Arkeologjik i Butrintit, Sarandë, foto nga Intoalbania.
Në vitin 2005, UNESCO zgjeroi listën e saj të vendeve të trashëgimisë botërore duke shtuar qytetin jugor të Gjirokastrës dhe arkitekturën e tij të veçantë prej guri. Përveç atributeve të shumta kulturore dhe historike, institucioni e konsideron arkitekturën e këtij qyteti mesjetar shqiptar si më përfaqësuesen e periudhës osmane. Qyteti shtrihet në luginën e lumit Drino dhe shtëpitë-muzetë e tij të bukura tradicionale datojnë që nga shekulli i 17-të. Në qytet do të gjeni edhe Kalanë imponuese të Gjirokastrës, një ndërtim i gjysmës së parë të shekullit të 14-të, ekzistenca e së cilës i dha qytetit emrin e lashtë grek Argyrocastron, që do të thotë kështjella e argjendtë. Në të vërtetë, për shkak të kulmeve prej guri në qindra shtëpi të ndërtuara në shpatet e kodrave të shumta, qyteti ruan në mënyrë magjike pamjen e veshur me argjend. Vende të tjera që duhen parë të qytetit përfshijnë Pazarin e vjetër osman, disa kisha të bukura bizantine si dhe xhamitë osmane. Teksa hyni në mbretërinë e tij, ndjeni se pjesa më e madhe e botës ka kaluar nëpër këtë "Qytet të Gurit".
Pamje e Gjirokastrës nga kalaja, foto nga Intoalbania.
I vendosur në Shqipërinë qendrore, Berati është një qytet tradicional shqiptar që dëshmon për bashkëjetesën e një morie fesh në vend. E vendosur lart në një kodër, Kalaja e Beratit dominon mbi këtë qytet, me shtëpitë e saj karakteristike të vendosura në dy lagje të ndërtuara mbi dy kodra të veçanta, që pasqyrojnë njëra-tjetrën nga përtej lumit Osum. Ndonëse Berati ka qenë i banuar që në kohët e lashta, trashëgimia e tij kulturore shënohet nga dy lagjet karakteristike Mangalem dhe Goricë, dhe lagjja e tretë e quajtur Kala (Kështjella), kjo e fundit është një hapësirë banimi ende funksionale brenda mureve të kështjellës mesjetare. Këto janë disa nga pasuritë kulturore të Beratit që në vitin 2008 i dhanë këtij qyteti të vogël karakteristik shqiptar statusin e zonës së mbrojtur nga UNESCO.
Veçanërisht magjepsëse janë edhe disa objekte kulti të Beratit nga periudha të ndryshme. Ky qytet, më shumë se të tjerët në vend, ka ruajtur traditën e tij të krishterë gjatë periudhës së gjatë osmane. I ndodhur brenda një kishe të bukur në lagjen Kala, Muzeu Ikonografik Kombëtar “Onufri”, i quajtur sipas artistit më të famshëm shqiptar të ikonografisë, ekspozon artin mjeshtëror të periudhës bizantine. Kishat, xhamitë dhe xhamitë janë të shpërndara në pika strategjike midis shtëpive monumentale të qytetit. Elementi më i dukshëm dhe me stil në të gjithë qytetin janë dritaret simetrike të shtëpive, të cilat i japin qytetit një harmoni të rrallë vizuale, duke i dhënë emrin e tij të famshëm "Qyteti i një mijë dritareve".
Shtëpitë tradicionale në Berat, foto nga Intoalbania.
Parku Arkeologjik i Butrintit, Sarandë, foto nga Intoalbania.
Në vitin 2005, UNESCO zgjeroi listën e saj të vendeve të trashëgimisë botërore duke shtuar qytetin jugor të Gjirokastrës dhe arkitekturën e tij të veçantë prej guri. Përveç atributeve të shumta kulturore dhe historike, institucioni e konsideron arkitekturën e këtij qyteti mesjetar shqiptar si më përfaqësuesen e periudhës osmane. Qyteti shtrihet në luginën e lumit Drino dhe shtëpitë-muzetë e tij të bukura tradicionale datojnë që nga shekulli i 17-të. Në qytet do të gjeni edhe Kalanë imponuese të Gjirokastrës, një ndërtim i gjysmës së parë të shekullit të 14-të, ekzistenca e së cilës i dha qytetit emrin e lashtë grek Argyrocastron, që do të thotë kështjella e argjendtë. Në të vërtetë, për shkak të kulmeve prej guri në qindra shtëpi të ndërtuara në shpatet e kodrave të shumta, qyteti ruan në mënyrë magjike pamjen e veshur me argjend. Vende të tjera që duhen parë të qytetit përfshijnë Pazarin e vjetër osman, disa kisha të bukura bizantine si dhe xhamitë osmane. Teksa hyni në mbretërinë e tij, ndjeni se pjesa më e madhe e botës ka kaluar nëpër këtë "Qytet të Gurit".
Pamje e Gjirokastrës nga kalaja, foto nga Intoalbania.
I vendosur në Shqipërinë qendrore, Berati është një qytet tradicional shqiptar që dëshmon për bashkëjetesën e një morie fesh në vend. E vendosur lart në një kodër, Kalaja e Beratit dominon mbi këtë qytet, me shtëpitë e saj karakteristike të vendosura në dy lagje të ndërtuara mbi dy kodra të veçanta, që pasqyrojnë njëra-tjetrën nga përtej lumit Osum. Ndonëse Berati ka qenë i banuar që në kohët e lashta, trashëgimia e tij kulturore shënohet nga dy lagjet karakteristike Mangalem dhe Goricë, dhe lagjja e tretë e quajtur Kala (Kështjella), kjo e fundit është një hapësirë banimi ende funksionale brenda mureve të kështjellës mesjetare. Këto janë disa nga pasuritë kulturore të Beratit që në vitin 2008 i dhanë këtij qyteti të vogël karakteristik shqiptar statusin e zonës së mbrojtur nga UNESCO.
Veçanërisht magjepsëse janë edhe disa objekte kulti të Beratit nga periudha të ndryshme. Ky qytet, më shumë se të tjerët në vend, ka ruajtur traditën e tij të krishterë gjatë periudhës së gjatë osmane. I ndodhur brenda një kishe të bukur në lagjen Kala, Muzeu Ikonografik Kombëtar “Onufri”, i quajtur sipas artistit më të famshëm shqiptar të ikonografisë, ekspozon artin mjeshtëror të periudhës bizantine. Kishat, xhamitë dhe xhamitë janë të shpërndara në pika strategjike midis shtëpive monumentale të qytetit. Elementi më i dukshëm dhe me stil në të gjithë qytetin janë dritaret simetrike të shtëpive, të cilat i japin qytetit një harmoni të rrallë vizuale, duke i dhënë emrin e tij të famshëm "Qyteti i një mijë dritareve".
Shtëpitë tradicionale në Berat, foto nga Intoalbania.